Η διαδήλωση άφησε 24 νεκρούς και περισσότερους από 200 τραυματίες - φόρο αίματος υψηλότερο από εκείνο της λεγόμενης «μάχης των καμηλών», όταν οι δυνάμεις ασφαλείας του πρώην πρόέδρου Χόσνι Μουμπάρακ και ένοπλοι παρακρατικοί επιτέθηκαν σε διαδηλωτές υπέρ της Δημοκρατίας, στην πλατεία Ταχρίρ, στο απόγειο της επανάστασης τον περασμένο χειμώνα.
Τώρα η πλατεία Ταχρίρ είναι και πάλι θέατρο συγκρούσεων. Το νέο κύμα διαδηλώσεων αντανακλά την ολοένα αυξανόμενη αγανάκτηση των Αιγυπτίων σχετικά με τον τρόπο που χειρίζεται το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων την πολιτική μετάβαση της χώρας, αλλά και ένα ακόμη πρόβλημα. Σε αντίθεση με τις εξεγέρσεις της Αιγύπτου του 1882, του 1919 και του 1952, η επανάσταση του 2011 δεν έχει ηγέτη. Κατά την ανατροπή της δικτατορίας του Μουμπάρακ, αυτό ήταν σημάδι δύναμης. Τώρα, είναι σημάδι αδυναμίας.
Η ενότητα της αντιπολίτευσης αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για μια επιτυχημένη μετάβαση στη δημοκρατία. Στην Αίγυπτο, η πολιτική ενότητα διατηρήθηκε κατά την μάχη εναντίον του Μουμπάρακ, άρχισε όμως να διαλύεται όταν ανέλαβαν την ηγεσία οι στρατηγοί. Ιδεολογική πόλωση, μάχες για την ηγεσία, φουσκωμένοι εγωισμοί και απειρία στη διαχείριση συνασπισμών οδήγησαν σε σημαντικές ρωγμές στις τάξεις των πολιτικών της αντιπολίτευσης. Η έλλειψη ηγεσίας χαρακτηρίζει ακόμη και τους ισλαμιστές, αναμφίβολα την πιο οργανωμένη αιγυπτιακή πολιτική δύναμη.
Εν μέσω μιας ακέφαλης επανάστασης, με τις εκλογές να πλησιάζουν, οι στρατηγοί μπλέχτηκαν σε διάφορα παράδοξα. Η εμπειρία στη Λατινική Αμερική, τη Νοτιοανατολική Ασία και αλλού δείχνει ότι ένα στρατιωτικό καθεστώς που διατηρεί την εξουσία σε μεταβατική περίοδο θα προσπαθήσει να ενισχύσει την πολιτική του επιρροή. Όμως αυτή η απόπειρα μπορεί να ποικίλλει από το αλγερινό μοντέλο (ο σχεδόν απόλυτος έλεγχος) ως την αργεντίνικη προσέγγιση (η περιορισμένη επιρροή).
Στην Αίγυπτο, η αρχική «συμφωνία» ήταν ότι το στρατιωτικό κατεστημένο θα ζητούσε συνταγματική και νομική ασυλία για τους ηγέτες του, συνέχιση της χρηματοδότησησή του με μυστικά κονδύλια, αφορολόγητες επενδύσεις και δικαίωμα αρνησικυρίας σε ζητήματα «εθνικής ασφαλείας και κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής». Σχεδόν όλοι οι αξιόπιστοι αιγύπτιοι πολιτικοί ήταν έτοιμοι να δεχτούν το πρώτο αίτημα - και να διαπραγματευτούν τα υπόλοιπα.
Όμως το Συμβούλιο τώρα μοιάζει να έχει συνειδητοποιήσει ότι σε μια κατάσταση χωρίς ηγέτη, κανένας πολιτικός δεν μπορεί να παραχωρήσει αμνηστία χωρίς να δεχτεί πυρά από τους αντιπάλους του. Επιπλέον, το Συμβούλιο ζύγισε προσεκτικά τους πολιτικούς και ανέλυσε τις σχετικές τους αδυναμίες, τον διαβόητο οπορτουνισμό τους και τη γενική τους ασυνέπεια. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει η αυξανόμενη πεποίθηση εντός του Συμβουλίου ότι αυτές οι «ελάχιστες» απαιτήσεις του έχουν γίνει περιττές και ανεπαρκείς. Στους τελευταίους δύο μήνες, η συμπεριφορά του Συμβουλίου απέναντι σε παράγοντες της δημόσιας ζωής και πιο πρόσφατα στην κοπτική κοινότητα αντανακλά αυτή την αλλαγή διάθεσης: «Χρειάζεστε αμνηστία, καθοδήγηση και προστασία από εμάς και όχι εμείς από εσάς».
Η πολιτική πόλωση, τα φυλετικά και θρησκευτικά επεισόδια βίας, η αδύναμη οικονομία και η έλλειψη ασφάλειας έχουν μειώσει τις προοπτικές της Αιγύπτου για μια επιτυχή μετάβαση στη δημοκρατία. Όμως παρατηρώντας τη νέα γενιά, η κατάσταση φαίνεται έστω και λίγο πιο φωτεινή. Παρατηρητές της αιγυπτιακής πολιτικής μένουν κατάπληκτοι με την ποσότητα και την ποιότητα των πρωτοβουλιών των νέων, οι οποίες κυμαίνονται από τις ομάδες άσκησης πίεσης για μια επιτυχή μετάβαση στη Δημοκρατία ως την δημιουργία δικτύου αποκομιδής των σκουπιδιών και την παρασκευή ψωμιού για τους φτωχούς.
Το γεγονός ότι παρόμοιες πρωτοβουλίες ανθούν θα μπορούσε να ανατρέψει τις απαισιόδοξες προοπτικές. Πρόσφατα ζήτησα από ομάδα νεαρών ακτιβιστών τις απόψεις τους για πιθανά αρνητικά σενάρια στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Μου έδωσαν πολλές απαντήσεις. Ένας από αυτούς μου χαμογέλασε και είπε: «Μην ανησυχείς. Εμείς θα συνθλίψουμε την ύφεση».
Omar Ashour
ΤΟ ΒΗΜΑ - ΤΗΕ PROJECT SYNDICATE
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου