Αν αναζητεί κανείς μια εικόνα που να συνοψίζει το 2011, μπορεί να φέρει στο νου τον «διαδηλωτή», που έγινε πρόσωπο της χρονιάς στο περιοδικό ΤΙΜΕ, ή τον «νεκρό τρομοκράτη», τον Οσάμα μπιν Λάντεν, του οποίου ο θάνατος σημάδεψε το τέλος της εποχής που άρχισε την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Ας εστιάσουμε όμως σε μιαν άλλη εικόνα, αυτή του «ηγέτη εν συγχύσει».
Πολλοί ήταν υποψήφιοι για τον τίτλο αυτό, από τον Μπαράκ Ομπάμα, που χαρακτηρίστηκε ως «αυτός που ηγείται από πίσω», μέχρι την Αγκελα Μέρκελ και τον Νικολά Σαρκοζί, που πέρασαν τη χρονιά αναμασώντας την κρίση, και τους απολυταρχικούς οπαδούς της ελεύθερης αγοράς Βλαντιμίρ Πούτιν και Χου Τζιντάο, που κοίταζαν, λοξοκοίταζαν, πίσω από τους ώμους τους πολίτες οι οποίοι έχουν χειραφετηθεί χάρη στην τεχνολογία. Και ας μην ξεχάσουμε τους ηγέτες που υπέστησαν τις μεγαλύτερες συγχύσεις απ’ όλους, τον Χόσνι Μουμπάρακ της Αιγύπτου (που ανατράπηκε), τον Αλί Αμπντάλα Σάλεχ της Υεμένης (που έχει δηλώσει ότι θα παραιτηθεί από τον Φεβρουάριο), τον Μουαμάρ Καντάφι της Λιβύης (ο οποίος αποδήμησε) και τον Μπασάρ αλ Ασαντ της Συρίας (που πιθανώς πλησιάζει προς το τέλος της εξουσίας του).
Δεδομένης της γενικευμένης αβεβαιότητας, ίσως ευνόησε τις ΗΠΑ το γεγονός ότι ο πρόεδρος Ομπάμα είναι χαμηλών τόνων και προσπάθησε να αποφύγει τα σφάλματα. Είναι όμως αδιαμφισβήτητο ότι το 2011 παραδόθηκαν μαθήματα μειωμένης αμερικανικής ισχύος. Ενα από τα μεγάλα θέματα που πρέπει να συζητηθούν το 2012 είναι αν η αμερικανική ισχύς μπορεί να αποκατασταθεί και ώς ποιον βαθμό.
Η χρονιά που τελείωσε έβριθε αντιφάσεων. Το κίνημα πολιτών που ξεκίνησε στην Τυνησία και έγινε γνωστό ως Αραβική Ανοιξη κατέληξε να ενισχύει το πολιτικό Ισλάμ, μέχρι του σημείου οι κοσμικοί Αραβες να ανησυχούν ότι εισερχόμαστε σε «ισλαμικό χειμώνα», ο οποίος θα παγώσει τα δικαιώματα γυναικών και μειονοτήτων. Στην Αίγυπτο, ο στρατός που ξεκίνησε τη χρονιά ως σύμμαχος των διαδηλωτών κατέληξε εχθρός τους. Η εξέγερση της πλατείας Ταχρίρ στο τέλος της χρονιάς κλυδωνιζόταν σε κλίμα αβεβαιότητας, σαν να προσέθετε ένα ακόμη θλιβερό κεφάλαιο στην κλασική μελέτη «Ανατομία της επανάστασης» του Κρέιν Μπρίτον, που περιγράφει πώς εκτρέπονται τέτοιου είδους εξεγέρσεις. Και τι συνέβη με το ριζοσπαστικό Ισλάμ; Το παράδοξο του 2011 ήταν ότι η Αλ Κάιντα, η υπ’ αριθμόν 1 τρομοκρατική απειλή, έφθασε στο χείλος της ήττας με τον θάνατο του Οσάμα μπιν Λάντεν, ενώ το πολιτικό πρόσωπο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ενισχυόταν στην Τυνησία, την Αίγυπτο και τη Συρία (για να μην αναφερθούμε στην Τουρκία, που το 2011 έμοιαζε να επιζητεί τη σφραγίδα νεοοθωμανικού κράτους, με τον Μπαράκ Ομπάμα σε ρόλο αρωγού και μερικές φορές απολογητή).
Τα δύο πλέον ανησυχητικά παραδείγματα εν συγχύσει ηγετών απαντήθηκαν στην Ευρώπη και στο Πακιστάν. Παρά τις κολοσσιαίες πολιτισμικές τους διαφορές, οι δύο περιοχές βίωσαν μια χρονιά στη διάρκεια της οποίας οι ηγέτες δεν ήταν σε θέση να εξουδετερώσουν υπαρξιακού χαρακτήρα απειλές. Η χρονιά τελείωσε με την Ευρώπη να συνεχίζει να αποτελεί γρίφο, ιδίως όσο η Γερμανία μοιάζει να θέλει να βελτιώσει την υγεία της υπόλοιπης ηπείρου μαστιγώνοντάς την. Ο δημοσιονομικός συντονισμός και η λιτότητα θα είναι σίγουρα απαραίτητα στοιχεία για το μέλλον της Ευρωζώνης. Αυτό που χρειάζεται όμως τώρα είναι ευελιξία και ανάπτυξη – με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία οφείλει να δράσει όπως η αμερικανική Fed, ως δανειστής ύστατης καταφυγής. Ομως, οι Γερμανοί απορρίπτουν αυτό το γιατρικό. Καλύτερα να υποφέρουν οι σπάταλοι Ευρωπαίοι. Αυτό θα συμβεί, εκτός αν ο διοικητής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι πετύχει υπογείως αυτά που οι Γερμανοί (στηριζόμενοι στις ευρωπαϊκές Συνθήκες) του απαγορεύουν να κάνει ανοιχτά.
Το Πακιστάν είναι το πλέον τρομακτικό παράδειγμα αποτυχημένης ηγεσίας του 2011. Παρά τις αγαθές προθέσεις, οι αμερικανικές ενέργειες συνέβαλαν στην αποσταθεροποίηση της χώρας. Σε όλη τη διάρκεια του 2011, ο πακιστανικός στρατός ποδοπατούσε τον πρόεδρο Ασίφ Αλί Ζαρνταρί σαν να επρόκειτο για χαρτόνι. Ο ζήλος του στρατού ήταν μια προσπάθεια συγκάλυψης της αποτυχίας του, τόσο στον εντοπισμό του ηγέτη της Αλ Κάιντα, που κρυβόταν κάτω από τη μύτη τους, όσο και στην καταπολέμηση της ισλαμιστικής εξέγερσης που απειλεί το Ισλαμαμπάντ πολύ περισσότερο από όσο θα μπορούσαν ποτέ να το απειλήσουν οι ΗΠΑ.
Το 2011 είναι μια από αυτές τις χρονιές που οι ιστορικοί θα ονομάσουν «σημείο καμπής» Και η τρομακτική αλλά και πραγματικά ενδιαφέρουσα αλήθεια είναι ότι δεν ξέρουμε πού θα μας οδηγήσει αυτή η καμπή. Η Αμερική θα ήταν καλό να εργαστεί σκληρότερα, ώστε να διασφαλίσει ότι το 2012 η πόρτα θα ανοίξει, δεν θα κλείσει.
David Ignatius
Washington Post
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου