Και δεν θα βρισκόμασταν σε αυτό τον δρόμο αν ο Ομπάμα είχε ενδώσει στις απαιτήσεις των Ρεπουμπλικάνων για περικοπές των δαπανών, ή η Κεντρική Τράπεζα είχε ενδώσει στις ρεπουμπλικανικές απαιτήσεις για συγκράτηση της παροχής χρήματος στην αγορά. Γιατί δίνω περιθώριο σε μία αχτίδα αισιοδοξίας μέσα από τα σύννεφα; Τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία είναι λίγο καλύτερα, αλλά και στο παρελθόν είχαμε παραπλανητικά θετικά στοιχεία. Πιο σημαντικό, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα δύο μεγάλα προβλήματα στη ρίζα της ύφεσης - η φούσκα των ακινήτων και το υπερβολικό ιδιωτικό χρέος - έχουν αρχίσει να καταλαγιάζουν.
Στο θέμα της στέγασης: όπως γνωρίζουν όλοι μέχρι τώρα, είχαμε μία τεράστια φούσκα ακινήτων μεταξύ του 2000 και 2006. Οι τιμές των κατοικιών εκτοξεύθηκαν στα ύψη και παρατηρήθηκε εμφανώς υπερβολική δόμηση. Όταν η φούσκα έσκασε, η δόμηση - η οποία ήταν ο βασικός οδηγός της οικονομίας στη διάρκεια της υποτιθέμενης «Bush Boom» (ανάπτυξης Μπους) - σταμάτησε.
Αλλά η φούσκα άρχισε να ξεφουσκώνει σχεδόν πριν από έξι χρόνια: οι τιμές των κατοικιών επέστρεψαν στα επίπεδα του 2003. Γιατί λοιπόν ο κόσμος δεν αγοράζει; Επειδή η ύφεση στην οικονομία δεν επιτρέπει σε ανθρώπους που σε διαφορετικές συνθήκες θα αγόραζαν να το κάνουν, είτε λόγω οικονομικής δυσπραγίας είτε ανησυχίας για το εργασιακό τους μέλλον. Αλλά η ύφεση προκαλείται, σε μεγάλο βαθμό, από τη φούσκα των ακινήτων, κάτι που αμέσως παραπέμπει στην πιθανότητα ενός ενάρετου κύκλου: μία οικονομία που παρουσιάζει βελτίωση οδηγεί σε άνοδο της αγοράς των κατοικιών, που οδηγεί σε μεγαλύτερη κατασκευαστική δραστηριότητα, που ενισχύει ακόμη περισσότερο την οικονομία, κ.ο.κ. Αν εξετάσεις πολύ προσεκτικά τα πρόσφατα στοιχεία, φαίνεται ότι ίσως κάτι τέτοιο να ξεκινάει: αυξάνονται οι πωλήσεις κατοικιών, οι αιτήσεις στο ταμείο ανεργίας πέφτουν και η εμπιστοσύνη των κατασκευαστικών ανεβαίνει.
Επιπλέον, οι πιθανότητες για έναν ενάρετο κύκλο αυξάνονται, κυρίως επειδή σημειώσαμε πρόοδο στο μέτωπο του χρέους. Φυσικά δεν είναι αυτά που θα ακούσετε στις δημόσιες αντιπαραθέσεις και όλη η προσοχή στρέφεται στο αυξανόμενο δημόσιο χρέος. Αλλά όσοι έχουν εξετάσει προσεκτικά το πώς οδηγηθήκαμε σε αυτή την ύφεση, γνωρίζουν ότι ο κύριος ένοχος ήταν το ιδιωτικό, και κυρίως το οικογενειακό χρέος. Και τα καλά νέα είναι ότι αυτό το ιδιωτικό χρέος έχει μειωθεί σε δολάρια αλλά και σε ποσοστό του ΑΕΠ, από το τέλος του 2008. Υπάρχουν ακόμη, φυσικά, μεγάλοι κίνδυνοι - πρώτα από όλα, ο κίνδυνος η κατάσταση στην Ευρώπη να εκτροχιάσει τη δική μας ασθενή ανάκαμψη. Και εδώ βρίσκεται μία αλήθεια - μία αλήθεια που φαίνεται σε πρόσφατη έκθεση του McKinsey Global Institute.
Η έκθεση παρακολουθεί την πρόοδο της «απομόχλευσης», της διαδικασίας μείωσης των υψηλών επιπέδων χρέους. Καταγράφει ουσιώδη πρόοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες, την οποία αντιπαραθέτει με την αποτυχία προόδου στην Ευρώπη. Και ενώ η έκθεση δεν το λέει κατηγορηματικά, είναι ξεκάθαρος ο λόγος που η Ευρώπη τα πηγαίνει χειρότερα από εμάς: γιατί οι Ευρωπαίοι ηγέτες φοβούνται τα λάθος πράγματα.
Η επιφυλακτική αισιοδοξία μου δεν θα έπρεπε να συγχέεται με δήλωση ότι όλα είναι καλά. Ήδη έχουμε υποστεί μία τεράστια, περιττή ζημιά εξαιτίας της ανεπαρκούς αντίδρασης στην ύφεση. Και ακόμη και αν ξεκινάει ο ενάρετος κύκλος στον οποίο ελπίζω, θα περάσουν χρόνια μέχρι να φθάσουμε σε κάτι που έστω θα μοιάζει σε πλήρη απασχόληση. Αλλά τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα. Θα μπορούσαν να είναι χειρότερα αν είχαμε ακολουθήσει τις πολιτικές που αξιώνουν οι αντίπαλοι του Ομπάμα. Και αν οι εκλογές αυτού του έτους φέρουν τη λάθος ιδεολογία στην εξουσία, η εκκολαπτόμενη ανάκαμψη της Αμερικής μπορεί να εξαϋλωθεί.
Paul Krugman
The NewYork Times
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου