Ο Σταβρόγκιν (δεν) πιστεύει

Αφού έστυψε το μυαλό του, μετά την ιστορική σύνοδο του Κλερμόν Φεράν το 1095, ο Πάπας Ουρβανός Β΄ βρήκε τη λύση. «Να πώς θα στείλω στρατιές πιστών να ελευθερώσουν τους Αγίους Τόπους από τους απίστους. Θα τους δώσω κίνητρα». Ο Πάπας διαισθανόταν ότι οι αγαθές προθέσεις από μόνες τους δεν αρκούν για να γυρίσεις σελίδα στην Ιστορία κι αυτό ήταν το μνημόνιο της Α΄ Σταυροφορίας.

Ενα κύμα εθελοντισμού κι ενθουσιασμού πλημμύρισε την Ευρώπη όταν έγινε γνωστό ότι ο Ουρβανός δεσμεύτηκε για άφεση αμαρτιών και διαγραφή χρεών όσων συμμετείχαν στο χριστιανικό κίνημα. Τα κίνητρα έδωσαν φτερά στα στίφη των πρώτων σταυροφόρων που έως ότου αφανισθούν από το λεπίδι των Οθωμανών, στο πέρασμά τους άρπαζαν ή έσφαζαν (προπονούμενοι) ό,τι κινείτο. Η Βυζαντινή Αννα Κομνηνή, που έβλεπε πολύ πιο μπροστά από την εποχή της, έγραψε: «Μέγας ο ξεσηκωμός ανδρών και γυναικών αλλά μαζί με τους αγαθούς υπήρχαν οι πανούργοι που στόχο είχαν να καταλάβουν την πρωτεύουσα». Πάντως, κίνητρα, είχαν όλοι.

Αργότερα, στους αιώνες των μεγάλων θαλασσοπόρων, τα κίνητρα αυτών των αληθινά γενναίων ανδρών ήταν διαποτισμένα από δίψα για γνώση, επαφή με άλλους άγνωστους πολιτισμούς και δόξα (βλέπε σχολικά εγχειρίδια). Οι κυνικοί ιστοριοδίφες διατύπωναν άλλη άποψη: τρεις ήταν οι βασικές προσδοκίες που έδιναν δύναμη και τόλμη στους εξερευνητές: το κέρδος, το κέρδος και το κέρδος, κι ακολουθούσαν άλλα κίνητρα. Τι να πιστέψουμε;

Προσαρμοσμένο στον χωροχρόνο μας, το αντίστοιχο ερώτημα έχει σημείο αναφοράς τη σταυροφορία υπέρ σωτηρίας πατρίδας. Ισως ως πιο πειστικό «κίνητρο» ν’ ακούγεται ότι εάν καταρρεύσει πλήρως η Ελλάδα, μας πήρε και μας σήκωσε ανεπιστρεπτί όλους μαζί. Γιατί ξέρετε πολλούς, π.χ., δημοσίους υπαλλήλους που να δουλεύουν με αυτοθυσία και μεράκι επειδή τους πετσόκοψαν τον μισθό και δεν ξέρουν τι τους ξημερώνει; Ή γνωρίζετε πολλούς να υπομένουν με ψυχραιμία τα δρώμενα, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει το «κίνητρο» ορατής ημερομηνίας λήξης των οικονομικών (και ψυχικών) βασάνων τους;

«Δώστε πίστη στον λαό», ένα όραμα που να πηγάζει από τη γη. Ή έστω να εκπορεύεται από τον ουρανό… Κάτι που εφάρμοσε ο ιδιοφυής Πούτιν, υποδεχόμενος ο ίδιος τη «στεγαζόμενη» στο Αγιον Ορος Τιμία (Αγία) Ζώνη της Παναγίας, δίνοντας το έναυσμα για ένα πρωτοφανές προσκυνηματικό ξέσπασμα πίστης των πάλαι ποτέ επισήμως «άθεων» Ρώσων, του κεκοιμημένου «υπαρκτού σοσιαλισμού».

Η σημερινή ελληνική απελπισία, ατομική, κοινωνική, κινείται στον λαβύρινθο που έκτισε ο βαθύψυχος Ντοστογιέφσκι: «Οταν ο Σταβρόγκιν πιστεύει, δεν πιστεύει ότι πιστεύει. Οταν δεν πιστεύει, δεν πιστεύει ότι δεν πιστεύει». Αυτό είναι το ζήτημα: Δεν έχουμε συλλογικό κίνητρο ανάνηψης, ενώ ουδείς από τους λαλίστατους που μας καλούν σε επανεκκίνηση γίνεται πιστευτός…

Tου Κωστα Λεονταριδη

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ