Γρίφος η εξουσία του «Μεγάλου Διαδόχου»

O τύραννος απεβίωσε, αφήνοντας ένα αδύναμο έθνος, εξοπλισμένο με πυρηνικά, στα αβέβαια νεαρά χέρια του «Μεγάλου Διαδόχου». Ο πατέρας του, από το 1994 ο «Αγαπημένος Ηγέτης» ενός εκ των πλέον μυστικοπαθών και καταπιεστικών κρατών του κόσμου, πέθανε μέσα σε ένα τρένο στις 8.30 το πρωί της 17ης Δεκεμβρίου, από καρδιακή προσβολή.

Ο ανώτατος άρχων της Βόρειας Κορέας, ετών 69, αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας: είχε ασθενική καρδιά και διαβήτη και υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο το 2008. Παρ' όλα αυτά, ο θάνατός του θέτει υπό τρομακτική πίεση τον τρίτο του γιο, τον διορισμένο αλλά όχι δοκιμασμένο διάδοχο, Κιμ Γιονγκ Ουν.


Ο Κιμ ο νεότερος -στον οποίο πρόσφατα αποδόθηκε το παρατσούκλι «Νέος Στρατηγός»- κρατάει τώρα επισήμως τα ηνία της Βόρειας Κορέας. Η διαδοχή, οι προετοιμασίες για την οποία γίνονταν από το 2009, επιβεβαιώθηκε σταδιακά από τα κρατικά ΜΜΕ (με τον ίδιο αργό ρυθμό που κρίθηκε αναγκαίος και για την ανακοίνωση του θανάτου του πρεσβύτερου Κιμ, 51 ώρες μετά).

Ο μηχανισμός του κόμματος και της προπαγάνδας οργανώνεται έτσι ώστε να υποστηρίξει μια ομαλή διαδοχή. Αυτό δεν σημαίνει ότι η επιτυχία της είναι εξασφαλισμένη. Μόλις 27 ή ίσως 28 χρόνων, ο Κιμ Γιονγκ Ουν πήρε τη θέση του στην κορυφή των πιθανών διαδόχων πριν από σχεδόν ενάμιση χρόνο. Σε αντίθεση, ο πατέρας του φλέρταρε με την εξουσία για τουλάχιστον 20 χρόνια, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στο να χτίσει για λογαριασμό του μια προσωπολατρία, ανάλογη του πατέρα του, του ιδρυτή δικτάτορα της δυναστείας Κιμ Ιλ Σουνγκ.

Το ότι ο Κιμ Γιονγκ Ουν δεν έχει τέτοιο υπόβαθρο μπορεί να προκαλέσει μάλλον ανησυχία παρά ανακούφιση. Το μόνο προσόν που δικαιολογεί την τοποθέτησή του στην ηγεσία της χώρας είναι ότι είχε πατέρα τον άνθρωπο που σχεδόν την κατέστρεψε και παππού εκείνον ο οποίος έχτισε μια ολέθρια μορφή ολοκληρωτισμού. Στη διάρκεια των 17 χρόνων διακυβέρνησης του Κιμ Γιονγκ Ιλ, μετά τον θάνατο του Κιμ Ιλ Σουνγκ, η Βόρεια Κορέα έφθασε στο χείλος της κατάρρευσης. Ενας καταστροφικός λιμός στα μέσα της δεκαετίας του '90 σκότωσε έως και ένα εκατομμύριο συμπατριώτες του, την ώρα που ο Κιμ Γιονγκ Ιλ επιδιδόταν σε ακρότητες, τρέφοντας το όνειρό του που τώρα είναι πραγματικότητα, αυτό της ανάπτυξης ενός πυρηνικού όπλου. Ενας τρίτος Κιμ θα μπορούσε ίσως να προχωρήσει ένα βήμα πιο μακριά.

Η βιωσιμότητα αυτής της διαδοχής μπορεί να εξαρτάται από το έργο ενός «αντιβασιλέα»: του γαμπρού του Κιμ Γιονγκ Ιλ, Τσανγκ Σουνγκ Ταέκ. Ο ίδιος και η σύζυγός του, Κιμ Κιονγκ Χούι, φαίνεται ότι επιτηρούσαν έως τώρα κάθε βήμα του «Νέου Στρατηγού», καθώς αναρριχήθηκε στην εξουσία, ενώ όσοι πιθανόν στάθηκαν εμπόδιο στον δρόμο του (τους) ενδεχομένως παραγκωνίστηκαν. Η κυβερνώσα ελίτ, που περιβάλλει την οικογένεια, μπορεί να δείχνει συνοχή από απόσταση, αλλά είναι δυνάμει ευάλωτη στην ίντριγκα. Πρόκειται για μια σύνθεση σκοτεινών ανταγωνιστικών παρατάξεων, με τον στρατό, το κόμμα και το υπουργικό συμβούλιο να είναι οι πιο σημαντικές - και οποιαδήποτε αβεβαιότητα ή κρίση μέσα στους ερχόμενους μήνες θα μπορούσε να διαταράξει την ευαίσθητη ισορροπία, πίσω από τη δικτατορία.

Στο άμεσο μέλλον, ωστόσο, είναι απίθανο να κάνει κανείς κάποια κίνηση. Οπως σχολιάζει ο Μπρους Κάμινγκς, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, η κουστωδία αξιωματούχων οι οποίοι αναδείχθηκαν επί Κιμ Γιονγκ Ιλ «κατέχει τώρα την εξουσία και έχει πολλά προνόμια να διαφυλάξει». Ακόμη και εκείνοι οι οποίοι κατ' ιδίαν δηλώνουν αντίθεση στον Κιμ Γιονγκ Ουν θα διακηρύξουν αφοσίωση για την ώρα. Η Κίνα, φοβούμενη την αστάθεια, θα υποστηρίξει τη διαδοχή, εφόσον αυτή υπόσχεται τη διατήρηση της τάξης και την αποτροπή μιας ροής μεταναστών από τα σύνορα.

Ο Μα Ζαόξου, εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου εξωτερικών υποθέσεων, αποκάλεσε τον Κιμ Γιονγκ Ιλ «μεγάλο ηγέτη του βορειοκορεατικού λαού και στενό φίλο του κινεζικού λαού». Ο αξιωματούχος Ζανγκ Λιανγκούι, ωστόσο, δήλωσε ότι η κινεζική πολιτική διαμορφώθηκε με γνώμονα τη «Βόρεια Κορέα ως χώρα και όχι τον Κιμ Γιονγκ Ιλ ως άνθρωπο».

Για πολλά χρόνια, οι Κινέζοι ηγέτες προσπαθούσαν ματαίως να πείσουν τον Κιμ Γιονγκ Ιλ να προωθήσει κινεζικού τύπου οικονομικές μεταρρυθμίσεις και ενδέχεται τώρα να ασκήσουν νέες πιέσεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Ωστόσο, οποιαδήποτε ουσιώδης προσπάθεια για το άνοιγμα της βορειοκορεατικής οικονομίας απειλεί να εκθέσει τη μυθολογία του κράτους. Επί μακρόν παραμένει οχυρωμένη έναντι μολύνσεων και προστατεύεται από ενοχλήσεις όπως είναι τα ίδια τα γεγονότα.

Ο λαός όμως ίσως προτιμά τα γεγονότα από τη μυθολογία. Η μοίρα της Βόρειας Κορέας εξαρτάται εν μέρει από το πώς ο υπόλοιπος κόσμος θα επιλέξει να αντιμετωπίσει τη νέα ηγεσία και το αντίστροφο. Η χώρα χρειάζεται απεγνωσμένα ανθρωπιστική βοήθεια και οι Ηνωμένες Πολιτείες σύμφωνα με αναφορές προσφέρθηκαν να στέλνουν σχεδόν 250 εκατομμύρια τόνους σε μηνιαία βάση υπό τον όρο ότι θα τους επιτραπεί να επαληθεύσουν ότι τα τρόφιμα δεν καταλήγουν σε κάποιο συμπόσιο κυβερνητικών αξιωματούχων.

Ακούστηκαν ακόμη και φήμες ότι η Πιονγκγιάνγκ ενδέχεται να αναστείλει το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου. Ωστόσο, ο Μπαράκ Ομπάμα, αντιμέτωπος ο ίδιος με μια εκλογική αναμέτρηση, θα δυσκολευτεί να ακολουθήσει μια πιο ήπια πολιτική στη Βόρεια Κορέα, ακόμη και με έναν νέο Κιμ.

The Economist

Η αποκλεισμένη χώρα

Ο Κιμ Ιλ ΓΑΠ

Ο Κιμ Γιονγκ Ιλ, ο αινιγματικός ηγέτης της Βόρειας Κορέας, πέθανε στις 8.30 π.μ. του Σαββάτου, στο τρένο που χρησιμοποιούσε για τις μετακινήσεις του. Σαράντα οκτώ ώρες αργότερα, οι αξιωματούχοι της Νότιας Κορέας ακόμη δεν γνώριζαν τίποτα - για να μην αναφέρουμε την Ουάσιγκτον, όπου το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επιβεβαίωσε την «είδηση» του θανάτου του Κιμ όταν είχε πια ανακοινωθεί από τα βορειοκορεατικά Μέσα.

Η αδυναμία των μυστικών υπηρεσιών της Νότιας Κορέας και των ΗΠΑ να αποκτήσουν την παραμικρή πληροφορία γι’ αυτή την τόσο σημαντική εξέλιξη, επιβεβαιώνει τη μυστικοπάθεια της Βόρειας Κορέας, μιας χώρας, που όχι μόνο βρίσκεται σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, αλλά είναι αποκλεισμένη μ’ έναν τρόπο που αψηφά κατασκόπους ή δορυφόρους. Οι ασιατικές και αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών απέτυχαν και στο παρελθόν να αποκτήσουν γνώση για σημαντικές εξελίξεις στη Βόρεια Κορέα. Η Πιονγιάνγκ κατασκεύασε ένα εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου, που δεν αποκαλύφθηκε για περίπου ενάμιση χρόνο, έως ότου Βορειοκορεάτες αξιωματούχοι το παρουσίασαν σ’ έναν Αμερικανό πυρηνικό επιστήμονα, τέλη του 2010. Η Β. Κορέα βοήθησε επίσης στην κατασκευή ενός ολοκληρωμένου πυρηνικού αντιδραστήρα στη Συρία, χωρίς να εντοπιστεί από τους Δυτικούς.

Καθώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους είναι αντιμέτωποι με μια επικίνδυνη αλλαγή ηγεσίας στη Βόρεια Κορέα -ενός αποτυχημένου κράτους με πυρηνικά- η κλειστή φύση της χώρας θα περιπλέξει ακόμη περισσότερο τους υπολογισμούς τους. Με ελάχιστες πληροφορίες όσον αφορά στο πρόσωπο του Κιμ Γιονγκ Ουν, γιου και διαδόχου του εκλιπόντος Κιμ, και ακόμη μικρότερη επίγνωση των μηχανορραφιών στο παλάτι της Πιονγιάνγκ, η αντίδρασή τους θα γίνει αναγκαστικά στη βάση υποθέσεων.

Σε πολλές χώρες, αυτό θα περιλαμβάνει υποκλοπή τηλεφωνημάτων ή πληροφοριών από κατασκοπευτικούς δορυφόρους. Και πράγματι, αμερικανικά κατασκοπευτικά αεροπλάνα και δορυφόροι σαρώνουν τη χώρα. Υπερευαίσθητες κεραίες κατά μήκος των συνόρων μεταξύ Νότιας και Βόρειας Κορέας συλλέγουν ηλεκτρονικά σήματα. Νοτιοκορεάτες αξιωματούχοι ανακρίνουν χιλιάδες Βορειοκορεάτες που λιποτακτούν, κάθε χρόνο, από τη Βόρεια Κορέα.

Και εντούτοις, ελάχιστα είναι γνωστά για τις εσωτερικές διεργασίες της βορειοκορεατικής κυβέρνησης. Η Πιονγιάνγκ, όπως λέγεται, κρατά τις ευαίσθητες πληροφορίες σ’έναν περιορισμένο κύκλο αξιωματούχων, που δεν μιλούν.

Τη Δευτέρα, η κυβέρνηση Ομπάμα πραγματοποίησε έκτακτο συμβούλιο με τους συμμάχους της, αλλά προέβη σε ελάχιστες δηλώσεις σχετικά με τον θάνατο του Κιμ. Κορυφαίοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν ότι υπήρξαν κυρίως παρατηρητές των εξελίξεων στη Βόρεια Κορέα, με την ελπίδα ότι δεν θα οδηγήσουν σε επιθετικές ενέργειες εναντίον της Νότιας Κορέας.

Καμία από τις υποθέσεις που κάνουν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι για τη Βόρεια Κορέα δεν είναι καθησυχαστική. Ορισμένοι νυν και πρώην αξιωματούχοι εκτιμούν πως ο Κιμ Γιονγκ Ουν είναι πολύ νέος και άπειρος, για να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του. Αλλοι θεωρούν ότι ο νεότερος Κιμ ενδεχομένως θα υπηρετήσει ένα είδος αντιβασιλείας όπου την πραγματική εξουσία θα έχουν οι στρατιωτικοί, όπως ο Γιανγκ Σονγκ Τάεκ, ο 65χρονος έμπιστος γαμπρός του Κιμ.

Μια τέτοια εξέλιξη ελάχιστα θα ανακούφιζε τον βορειοκορεατικό λαό ή θα εκτόνωνε την ένταση για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του καθεστώτος. Ωστόσο, θα ήταν προτιμότερη από μια ανοιχτή διαμάχη για την εξουσία στη χώρα. «Η ασταθής μετάβαση, κατά την οποία δεν θα υπήρχε υπεύθυνος και ο έλεγχος του πυρηνικού προγράμματος θα ήταν ακόμη πιο αδιαφανής, είναι ακόμη χειροτερη», σχολίασε ο Τζέφρι Μπέιντερ, πρώην σύμβουλος του Ομπάμα για την Ασία.

Η αποτυχία συλλογής πληροφοριών είναι ιδιαίτερα αποκαρδιωτική για τον λαό της Νότιας Κορέας. Η πρωτεύουσα Σεούλ απέχει μόλις 35 μίλια από τα σύνορα και ο στρατός βρίσκεται σε διαρκή επιφυλακή για το ενδεχόμενο μιας αιφνιδιαστικής επίθεσης. Παρ’ όλ’ αυτά, στις 51 ώρες που μεσολάβησαν μέχρι την επίσημη ανακοίνωση του θανάτου του Κιμ, οι Νοτιοκορεάτες δεν είχαν ανιχνεύσει τίποτα το ασυνήθιστο.

The New York Times