Το σκεφτόμουν αυτό εξαιτίας της αντίδρασης των μέσων ενημέρωσης σε μία συζήτηση που είχα πρόσφατα με τον Μαρκ Τόμπσον, τον γενικό διευθυντή του BBC, γύρω από μία δράση για τον ελεύθερο διάλογο στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Αφού μιλήσαμε για τη μετάδοση του «Τζέρι Σπρίνγκερ: Η Οπερα» από το BBC, που προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις από ευαγγελικούς χριστιανούς επειδή το σατιρικό μιούζικαλ παρουσίασε τον Ιησού σαν ένα οξύθυμο υπερτροφικό μωρό με πάνα, του είπα ότι το BBC ούτε που θα σκεφτόταν να παρουσιάσει κάτι αντίστοιχο με τον προφήτη Μωάμεθ.
«Πιστεύω ότι η απάντηση σε αυτό είναι κατά βάση "ναι"» αποκρίθηκε. Αυτό έγινε θέμα πρώτα από την «Daily Mail», έπειτα από την «Daily Telegraph», το «Spectator» και τουλάχιστον από μία χριστιανική ιστοσελίδα, με επικεφαλίδες όπως «Ο γενικός διευθυντής του BBC παραδέχεται ότι ο Χριστιανισμός υφίσταται πιο σκληρή μεταχείριση» («Telegraph») και «Μήπως θα έπρεπε οι χριστιανοί να δολοφονήσουν τον Μαρκ Τόμπσον;» («Spectator»). Στη Mail οnline, μάλιστα, μία αναγνώστρια με το ψευδώνυμο D. Acres of Balls Cross, ανάρτησε το ακόλουθο σχόλιο: «Αυτός ο άνθρωπος είναι αηδιαστικός. Πρέπει να τον σταυρώσουν. Αυτό θα του μάθει να μη δείχνει ασέβεια προς αυτή τη χώρα και τη χριστιανική πίστη».
Είπα στον Τόμπσον ότι αυτή η ασυμμετρία μεταξύ του τρόπου που τα μέσα ενημέρωσης (όχι μόνο το BBC και όχι μόνο στη Βρετανία) αντιμετωπίζουν το Ισλάμ και τα υπόλοιπα συστήματα πίστης ήταν αποτέλεσμα της απειλής βίας από μουσουλμάνους εξτρεμιστές. Απάντησε: «Είναι εμφανές ότι το να "διαμαρτύρομαι με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο" είναι διαφορετικό από το να "διαμαρτύρομαι με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο εν όσω παράλληλα γεμίζω το Καλάσνικόφ μου"». Πρόκειται για μία ειλικρινή αναγνώριση μιας από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει η ελευθερία του λόγου στον κόσμο σήμερα. Οφείλουμε να αντισταθούμε σε τέτοιου είδους βίαιους εκφοβισμούς. Αν υποκύπτουμε ενθαρρύνουμε κι άλλους να προβούν σε χρήση βίας. Αν εμείς οι αθεϊστές, οι χριστιανοί, οι σιχ ή οι εβραίοι πείθαμε ότι γεμίζουμε το όπλο μας, τότε ίσως μυστηριωδώς ακολουθούσε μεγαλύτερος «σεβασμός».
Αλλά στην εξαιρετικά προνοητική απάντησή του, ο Τόμπσον μου ανέφερε ακόμη δύο λόγους για αυτή την ασύμμετρη μεταχείριση. Πρώτον, ενώ ο χριστιανισμός είναι η επίσημη θρησκεία της πλειονότητας των Βρετανών, το Ισλάμ είναι των ευπαθών εθνικών μειονοτήτων «οι οποίες μπορεί ήδη να αισθάνονται ότι υφίστανται την απομόνωση και την προκατάληψη και μπορεί να θεωρήσουν μία επίθεση προς τη θρησκεία τους ως ρατσισμό με άλλα μέσα».
Δεύτερον, μιλώντας ως χριστιανός, ο Τόμπσον είπε ότι πρέπει να καταλάβουμε τη συναισθηματική ένταση που προκαλεί η βλασφημία και μπορεί να εκληφθεί ως απειλή βίας. Η θρησκευτική πίστη δεν μπορεί να συγκριθεί με λογικές, συλλογιστικές προτάσεις όπως ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα. Για να είμαι ξεκάθαρος, δεν πιστεύω ότι αυτά τα δύο επιχειρήματα δικαιολογούν την ασυμμετρία.
Πιστεύω ότι το BBC θα πρέπει να αισθάνεται ελεύθερο να προβάλλει κάτι που να σατιρίζει το Ισλάμ. Τα σωστά ερωτήματα σε αυτή την περίπτωση είναι: Είναι αλήθεια ότι οι μουσουλμάνοι συνιστούν μία ευάλωτη μειονότητα στη Βρετανία; Και αν ναι, είναι αυτός ο σωστός τρόπος για να δείχνουμε την κοινωνική μας ευαισθησία; Το επιχείρημά του για τον ειδικό χαρακτήρα της θρησκευτικής πίστης μάς φέρνει πίσω στο ζήτημα της ισότητας. Εμπειρικά μιλώντας είναι αδιαμφισβήτητα αλήθεια ότι πολλοί άνθρωποι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να ευνοούμε την πίστη έναντι της λογικής.
Ας υποθέσουμε ότι εγώ αισθάνομαι το ίδιο παθιασμένος με την επιστημονική πραγματικότητα της εξέλιξης όσο ορισμένοι χριστιανοί και μουσουλμάνοι για τη δημιουργία. Γιατί θα πρέπει η δημόσια πολιτική ή οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί να προστατεύουν τις δικές τους πεποιθήσεις περισσότερο από τις δικές μου; Ο νέος βρετανικός Νόμος για την Ισότητα λέει ότι δεν θα έπρεπε.
Δεν υποστηρίζω ότι θα πρέπει να τους αντιμετωπίζουμε όλους με τον ίδιο τρόπο, σε όλες τις περιπτώσεις. Αλλά όταν ακούτε κάποιον να μιλάει για «άνιση μεταχείριση», ψάξτε το περισσότερο.
Ο ίδιος ευαγγελικός χριστιανός που διαμαρτύρεται για άνιση μεταχείριση από το BBC, θα αντιταχθεί κραυγαλέα στον γάμο των ομοφυλοφίλων. Ο ίδιος φιλελεύθερος Ευρωπαίος που υποστηρίζει με πάθος ότι οι εφημερίδες θα πρέπει να είναι ελεύθερες να δημοσιεύουν σκίτσα του Μωάμεθ θα υπερασπιστεί νόμους που ποινικοποιούν την άρνηση γενοκτονιών. Τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά είναι τα προειδοποιητικά σημάδια μιας (αν)ελεύθερης κοινωνίας.
Timothy Garton Ash
To Bήμα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου