Στην Ελλάδα κρίνεται το μέλλον της Ευρώπης

Είναι μία ακόμη εκλογική αναμέτρηση στο λίκνο της δημοκρατίας, αλλά μπορεί να αλλάξει το μέλλον της Ευρώπης. Ο ελληνικός λαός είναι τώρα αντιμέτωπος με μια άκαμπτη επιλογή: μέσα ή έξω;

Την ώρα που ο Φρανσουά Ολάντ είχε την πρώτη συνάντηση με την Ανγκελα Μέρκελ κάτω από βροντές και αστραπές, κεφάλαια έφευγαν από την Ελλάδα (περισσότερα από 5 δισ. ευρώ μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου), φόβος και τρόμος κατελάμβανε τις αγορές, δεν είχαν τέλος οι συζητήσεις για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, και άλλος ένας μήνας αβεβαιότητας μας περίμενε όλους, ως τις επόμενες εκλογές στην Αθήνα.

Αλλά στο Βερολίνο ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κηρύσσει ακόμη το ευαγγέλιο της λιτότητας ωσάν να είναι η εξ Αποκαλύψεως αλήθεια. Και παντού, συνεχώς, υπάρχει αυτή η κουραστική παλαιά ελληνική εφεύρεση που λέγεται δημοκρατία.

Ακουσα πρόσφατα μια φράση που αποδίδεται στον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, τον επικεφαλής του Eurogroup. Φέρεται να είπε ότι «γνωρίζουμε ακριβώς τι πρέπει να κάνουμε, αλλά δεν γνωρίζουμε πώς θα εκλεγούμε πάλι, αν το κάνουμε». Δεν είναι εντελώς σαφές ότι η Μέρκελ και ο Σόιμπλε ξέρουν τι χρειάζεται, γιατί το οικονομικό δόγμα τους είναι ελαττωματικό. Αλλά ακόμη και αν ήξεραν, θα υπήρχε ακόμη το πρόβλημα κάποιων επικείμενων εκλογών κάπου στην Ευρώπη και της χρόνιας δυσκολίας που έχουν οι πολιτικοί να πουν αλήθειες για τη χώρα τους στον λαό από τον οποίο ζητούν να τους ψηφίσει.

Σε κάθε κράτος υπάρχει μια αλήθεια για τη χώρα, την οποία δεν τη λένε οι πολιτικοί. Η αλήθεια που δεν λέγεται στη Βρετανία είναι ότι δεν μπορεί να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο, ως ημι-αποσπώμενο μέλος της ΕΕ, ενώ συνεχίζει να απολαμβάνει όλα τα οικονομικά οφέλη από την ένταξη. Η αλήθεια που δεν λέγεται στη Γαλλία είναι ότι η χώρα δεν είναι πλέον ισότιμος εταίρος με τη Γερμανία.

Στη Γερμανία η αλήθεια που δεν λέγεται είναι ότι το Βερολίνο θα πρέπει να βάλει το χέρι στην τσέπη έτσι κι αλλιώς, διαφορετικά θα αντιμετωπίσει ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Πολλά ελληνικά χρέη ήδη έχουν κοινωνικοποιηθεί μέσω του EFSF, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θεσμούς στους οποίους συμβάλλει με κονδύλια η Γερμανία.

Η αλήθεια που δεν λέγεται, ή λέγεται μισή, στην Ελλάδα είναι ότι οι μόνες εναλλακτικές λύσεις που έχει τώρα η χώρα είναι κακές, χειρότερες ή χείριστες.

Η χειρίστη λύση είναι σαφώς μια άτακτη, χαώδης έξοδος από το ευρώ. Κάτι τέτοιο μπορεί ακόμη να συμβεί. Αν δεν συμβεί, τότε οι έλληνες ψηφοφόροι έχουν έναν μήνα για να σκεφθούν ποιο θα είναι το κακό και ποιο θα είναι το χειρότερο: Μια ελεγχόμενη, προσεκτική αποχώρηση από το ευρώ; 'Η μήπως η παραμονή εντός, με τους καλύτερους όρους που θα τους βοηθήσει ο Ολάντ να αποσπάσουν από τη Γερμανία;

Δεν είμαι έτοιμος να μπω στον χορό των σχολιαστών που με μεγάλη αυτοπεποίθηση παροτρύνουν τους Ελληνες να διαλέξουν τη μία ή την άλλη λύση. Πραγματικά δεν ξέρω ποια θα ήταν καλύτερη για την Ελλάδα. Δεν είμαι οικονομολόγος - αν και ούτε οι οικονομολόγοι ξέρουν.

Αλλά δεν είμαι έτοιμος και επειδή δεν είμαι Ελληνας. Δημοκρατία σημαίνει να αποφασίζει ο λαός ποια κυβέρνηση και ποια πολιτική είναι η καλύτερη για αυτόν. Δεν υπάρχει ευρωπαϊκός δήμος, επομένως ούτε πραγματική ευρωπαϊκή δημοκρατία, έτσι οι Ελληνες πρέπει να αποφασίσουν τι είναι καλό για τους Ελληνες.

Οι εκλογές τους στις 6 Μαΐου ήταν μια κραυγή αγωνίας για τα βάσανα που υφίσταται η χώρα. Η πλειοψηφία απέρριψε τα δύο κόμματα που κυριάρχησαν στην πολιτική σκηνή επί δεκαετίες και την υποστήριξη αυτών των κομμάτων προς το «μνημόνιο» - την επιβολή της λιτότητας σε αντάλλαγμα για τα ευρωπαϊκά δάνεια.

Οι επόμενες εκλογές θα είναι η στιγμή της αλήθειας: μέσα ή έξω. Θα πρέπει άραγε η χώρα να τζογάρει στο ότι μετά το πρώτο σοκ και τις απώλειες της εξόδου από το ευρώ η οικονομία της θα μπορούσε να αναπτυχθεί πάλι με τη βοήθεια της υποτίμησης; Ή θα πρέπει η νέα κυβέρνηση να διαπραγματευθεί την καλύτερη συμφωνία που μπορεί να διασφαλίσει εντός ευρωζώνης; Ωστόσο ακόμη και η καλύτερη δυνατή συμφωνία θα σημαίνει παρατεταμένες και οδυνηρές θυσίες.

Αυτές οι εναλλακτικές πρέπει να παρουσιαστούν με τη μεγαλύτερη δυνατή ειλικρίνεια στους έλληνες ψηφοφόρους. Μετά πρέπει να αποφασίσουν. Αυτή ήταν η εξαιρετική ιδέα που είχαν οι άνθρωποι στην Αθήνα πριν από 2.500 χρόνια. Οι ελεύθεροι πολίτες συγκεντρώνονταν στην Εκκλησία του Δήμου. «Τις αγορεύειν βούλεται;» φώναζε ο κήρυκας. Η δημοκρατία και η ελευθερία του λόγου ήταν οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος.

Το μέλλον της ευρωζώνης εξαρτάται τώρα από την επιλογή που θα γίνει στην Ελλάδα, το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται από το μέλλον της ευρωζώνης, και το μέλλον της Δύσης εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από το μέλλον της Ευρώπης - έτσι, με μια ελαφρά υπερβολή, μπορούμε να πούμε ότι το μέλλον της Δύσης εξαρτάται τώρα από το λίκνο της Δύσης.

Είναι υπερβολή να ελπίσουμε ότι, σε μια τέτοια στιγμή, η ελληνική πολιτική θα ανακαλύψει πάλι κάτι από το μεγαλείο και την απλότητα που υπήρχε στην Αθήνα όταν γεννήθηκε η δημοκρατία; Μάλλον είναι υπερβολή... 

Timothy Garton Ash

Το Βήμα