Αυτή τη φορά υπήρχε όμως κάτι αλλόκοτο στην ατμόσφαιρα. Με την ανατολική Αυστραλία να συγκλονίζεται εδώ και αρκετές ημέρες από φονικές πυρκαγιές, ο πανηγυρικός εορτασμός προκάλεσε εύλογες επικρίσεις. Μια χώρα που συμβάλλει όσο ελάχιστες στην κλιματική αλλαγή, με την κυβέρνησή της όμηρο της βιομηχανίας άνθρακα, εξακολουθεί να συμπεριφέρεται σαν την ορχήστρα του Τιτανικού μετά την πρόσκρουση στο παγόβουνο.
Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς το πρωτοχρονιάτικο Σίδνεϊ σαν αλληγορία του παγκόσμιου χωριού μας. Στην αυγή ενός δίσεκτου χρόνου, οι λαοί αναζητούν μια καινούργια ελπίδα για να πιαστούν, ένα καινούργιο ξεκίνημα που θα αφήσει πίσω μας τους χειρότερους συλλογικούς και ατομικούς φόβους.
Ωστόσο, οι πολιτικές ηγεσίες των ισχυρότερων κρατών παραμένουν αιχμάλωτες ολιγαρχικών συμφερόντων και φαντασιώσεων μεγαλείου, ροκανίζοντας πολύτιμο χρόνο, κρύβοντας τα επιτακτικά προβλήματα κάτω από το χαλί και διευρύνοντας το χάσμα με εκείνους που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν.
Για τον Ντόναλντ Τραμπ, το 2020 θα σημάνει σε κάθε περίπτωση τη στιγμή της αλήθειας, κάπου ανάμεσα στη δίκη του από τη Γερουσία, αυτό τον μήνα και στις προεδρικές εκλογές, τον Νοέμβριο. Αντί για μια ήρεμη, εορταστική ανάπαυλα πριν από τη μεγάλη δίκη, ο Αμερικανός πρόεδρος μπήκε με το αριστερό στον καινούργιο χρόνο. Η πολιορκία της αμερικανικής πρεσβείας στη Βαγδάτη από οργισμένους σιίτες και φιλοϊρανούς πολιτοφύλακες έδειξε ότι η έξοδος της Αμερικής από τα ναρκοπέδια της Μέσης Ανατολής δεν είναι τόσο απλή υπόθεση όσο ο ίδιος φανταζόταν. Το περιστατικό ζωντάνεψε τις εφιαλτικές αναμνήσεις από την κρίση των ομήρων στην πρεσβεία της Τεχεράνης, το 1979, που αποτέλεσε τη χαριστική βολή για την προεδρία Κάρτερ. Η συνακόλουθη δολοφονία του στρατηγού Σολεϊμανί, πιθανόν του δεύτερου ισχυρότερου προσώπου της Ισλαμικής Δημοκρατίας, από τους Αμερικανούς, φέρνει τη Μέση Ανατολή στο χείλος ενός μεγάλου πολέμου, με απρόβλεπτες επιπτώσεις.
Ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων θα βρεθεί φέτος και ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Eχοντας συμπληρώσει 20 χρόνια στην εξουσία –περισσότερα από κάθε άλλον ηγέτη στο Κρεμλίνο μετά τον Στάλιν– ο Ρώσος πρόεδρος πιστώθηκε τη γεωπολιτική ανόρθωση της χώρας του. Ωστόσο, τα εγγενή προβλήματα της οικονομίας, που επιδεινώνονται από τις κυρώσεις της Δύσης, και οι επώδυνες μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπισή τους έχουν αρχίσει να υπονομεύουν τη δημοτικότητά του. Τα πρόσφατα μικρά βήματα στις σχέσεις με την Ουκρανία (ανταλλαγή αιχμαλώτων, συμφωνία για το φυσικό αέριο) υποδηλώνουν μια προσπάθεια εξομάλυνσης, αλλά τα πιο δύσκολα (εκλογές στο Ντονμπάς, έλεγχος των συνόρων) βρίσκονται μπροστά του. Πληροφορίες που είναι δύσκολο να διασταυρωθούν λένε ότι η συζήτηση για μια ομαλή αλλαγή φρουράς στο Κρεμλίνο έχει ήδη ξεκινήσει στο ανώτατο επίπεδο, με τον ίδιο τον Πούτιν να μην έχει ακόμη ανοίξει τα χαρτιά του απέναντι στους δύο βασικούς πόλους: τον υπουργό Aμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, υποστηρικτή της συνέχειας και της στενότερης συμμαχίας με την Κίνα, από τη μια πλευρά, και εκείνους που επιδιώκουν πιο ομαλές σχέσεις με την Ευρώπη, προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης, από την άλλη.
Ρεβεγιόν με πορείες, δακρυγόνα και κλομπ έκαναν δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές στο Χονγκ Κονγκ, υπενθυμίζοντας στον Σι Τζινπίνγκ ότι η πρόκληση του 2019 ήρθε για να μείνει. Τα μεγάλα αναπτυξιακά σχέδια του Κινέζου ηγέτη σκιάζονται πάντα από την απειλή ενός ανοιχτού εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ, όσο κι αν οι πρόσφατες ανακοινώσεις του Τραμπ για μια «μίνι συμφωνία» με το Πεκίνο, προς τα μέσα Ιανουαρίου, εκτόνωσαν κάπως τις εντάσεις. Πάντως, το μοναδικό υπερθέαμα με τα χιλιάδες φωτισμένα drones στον πρωτοχρονιάτικο ουρανό της Σαγκάης ήρθε να υπογραμμίσει τον τεράστιο τεχνολογικό δυναμισμό του ασιατικού γίγαντα, που διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο στα στρατηγικά πεδία των δικτύων 5G και της τεχνητής νοημοσύνης.
Στην Ευρώπη, το 2020 θα φέρει την αποχώρηση της Βρετανίας, στις 31 Ιανουαρίου. Ωστόσο το Brexit, που τόσους και τόσο έχει κουράσει, δεν θα σταματήσει να απασχολεί τις δύο πλευρές της Μάγχης μέχρι το τέλος του χρόνου, καθώς μένει σε εκκρεμότητα το μέγα θέμα των μελλοντικών οικονομικών τους σχέσεων.
Στο μεταξύ, η Ε.Ε. των «27» θα κληθεί να απαντήσει στα καίρια, ανοιχτά προβλήματα για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης και τον μετασχηματισμό της σε πολιτική οντότητα, που όσο μένουν άλυτα απειλούν την εσωτερική συνοχή της και την καθηλώνουν σε ρόλο γεωπολιτικού νάνου, με τους εσωτερικούς διχασμούς να την παραλύουν σε κάθε εξωτερική πρόκληση, από τη Λιβύη μέχρι τα Δυτικά Βαλκάνια.
Η δυσφορία των λαών
Σε παγκόσμια κλίμακα, η καινούργια δεκαετία ξημέρωσε σε ατμόσφαιρα διάχυτης δυσφορίας των λαών, χωρίς σαφή πολιτική κατεύθυνση, όπως μαρτυρεί η πλανητική παλίρροια κινημάτων διαμαρτυρίας των τελευταίων μηνών, από τα νέα παιδιά που κινητοποιούνται για την κλιματική αλλαγή μέχρι τους διαδηλωτές σειράς χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Μέσης Ανατολής.
Εχει κανείς την αίσθηση πως ο κόσμος βρίσκεται σε νεκρό σημείο, όπου η παλιά τάξη πραγμάτων έχει πλέον ξεπεραστεί, αλλά η καινούργια δεν φαίνεται ακόμη στον ορίζοντα. Η δεκαετία του 1990 ξεκίνησε από την ευφορία με την κατάρρευση του Τείχους και κατέληξε στην αυτοκρατορική Υβρι της παγκοσμιοποίησης και των «ανθρωπιστικών» πολέμων. Τη δεκαετία του 2000 ήρθε η Νέμεσις με τις ολέθριες επιπτώσεις από τους πολέμους της εποχής Μπους και τη σφοδρή οικονομική κρίση του 2008, που έφερε ένα τσουνάμι αριστερόστροφης ριζοσπαστικοποίησης στη Λατινική Αμερική, στη νότια Ευρώπη, εν μέρει και στην Αμερική του Ομπάμα.
Η πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα σφραγίστηκε από τη διάψευση των λαϊκών ελπίδων και τη μετατόπιση του ιδεολογικού εκκρεμούς προς τον εθνικιστικό νεοσυντηρητισμό πολιτικών τύπου Τραμπ. Μια νέα οικονομική κρίση, την οποία πολλοί φοβούνται για μέσα στο 2020, δεν αποκλείεται να σημάνει την απομυθοποίηση αυτού του ρεύματος, με κρίσιμο ορόσημο τις αμερικανικές εκλογές.
Το μεγάλο, ανοιχτό στοίχημα της νέας δεκαετίας είναι αν οι πικρές διαψεύσεις του πρόσφατου παρελθόντος και η δυσφορία για το παρόν μετασχηματιστούν σε μια καινούργια, προωθητική ελπίδα για το μέλλον.
Τα νέα σύνορα της Επιστήμης
Στην έρευνα και στην τεχνολογία, οι προβλέψεις είναι πάντα επισφαλείς, καθώς οι σημαντικότερες ανακαλύψεις έρχονται συχνά εκεί όπου δεν τις περιμένουμε. Σε κάθε περίπτωση, τα τρέχοντα επιστημονικά προγράμματα επιτρέπουν να περιμένουμε μια χρονιά με σημαντικά ορόσημα. Την καινούργια χρονιά αναμένεται να αποκτήσουν για πρώτη φορά σημαντικές διαστάσεις τα νέα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς (5G), επιτρέποντας πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες μεταφοράς δεδομένων και άλματα στο περίφημο Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT).
Σημαντική συγκομιδή περιμένουμε και στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις εφαρμογές των τεχνητών νευρωνικών δικτύων στη διαγνωστική Ιατρική, αλλά και στα αυτόνομα αυτοκίνητα. Στο Διάστημα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στον πλανήτη Αρη, όπου θα λάβουν χώρα δύο παράλληλες αποστολές: το πρόγραμμα Mars 2020 της NASA και το Exo Mars, προϊόν συνεργασίας της ρωσικής Roscosmos και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος. Αν αυτός ο δυϊσμός έχει κάποιο γεωπολιτικό συμβολισμό, είναι νωρίς να το πούμε.
Μεγαλύτερη προσοχή και περισσότερα κονδύλια αναμένεται να δοθούν σε ερευνητικά προγράμματα για εφαρμογές των νεότατων τεχνολογιών στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Τον Νοέμβριο πρόκειται να πραγματοποιηθεί διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το καυτό αυτό θέμα, η σημαντικότερη από το 2015. Η διάσκεψη θα συγκληθεί στη Γλασκώβη της Βρετανίας μία εβδομάδα μετά τις αμερικανικές εκλογές, κάτι που αφήνει ανοιχτή την ελπίδα για μια θετική στροφή της αμερικανικής υπερδύναμης στο εν λόγω θέμα.
Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου